مهریه مثل لقمهای در گلو مانده است، از یک طرف زنان برای نجات از آینده مبهمشان به آن چنگ میزنند و از سوی دیگر مردان بدشان نمیآید اگر بتوانند از زیر بار آن شانه خالی کنند، در این میان قانونگذاران هم نمیدانند که برای متعادل کردن مهریه و کاستن از تبعات اجتماعی آن باید چه کار کنند.
تجربه ثابت کرده که مهریه قانونبردار هم نیست، یعنی مردم منتظر نمیمانند تا قانونگذار سبک خاصی از زندگی را برایشان تدوین کند و آنها هم گوش به فرمان بدهند و همان راه دیکتهشده را بروند.
برای همین است که اوضاع مهریه در کشور ما تا این حد نابسامان شده است.
آمارهای تلخ
طبق آمار ستاد دیه کشور هر روز به طور متوسط شش نفر بابت مهریه به زندان میافتند و فقط طی 50 روز منتهی به مهر ماه امسال، 327 زندانی دیگر به محبوسان قبلی اضافه شدهاند تا رقم زندانیان مهریه به سه هزار و 327 نفر برسد.
این رقم شاید در نگاه اول در مقایسه با تعداد زنان و مردان متاهل آمار چشمگیری نباشد؛ ولی در واقعیت به معنای اشغال سه هزار و 327 تخت در زندانها، اضافه شدن بار مالی به سیستم قضایی و بلاتکلیف ماندن سه هزار و 327 زن همراه خانواده خود است اگر این گونه به زندانیان مهریه نگاه کنیم آنها یک تهدید هم برای خودشان و هم برای جامعه محسوب میشوند.
البته باید این موضوع را هم در نظر گرفت که مهریه حقی شرعی و قانونی برای زنان است و وقتی مردی خود را از بابت پرداخت مهریه به همسرش مدیون میکند، قبل از اینکه به سرنوشت زندانیان مهریه دچار شود، باید فکری برای این تعهد مالی بکند که بیشتر مردها نیز در کوران غلیان هیجان ناشی از ازدواج به تنها چیزی که فکر نمیکنند دینی است که بر گردن دارند.
قوانین باید اصلاح شود
اما حالا اوضاع به جایی رسیده است که برخی مراجع تقلید به این فکر افتادهاند تا شاید با گوشزد کردن دستورات اسلام و شرع برای مهریهها ترمز بگذارند.
روز گذشته آیتالله مکارمشیرازی در درس خارج فقه خود چنین کرد و خواستار اصلاح قوانین خلاف شرع در ازدواج شد.
این مرجع تقلیدکه تاکید داشت تعیین مهریههایی معادل تاریخ تولد دختر یا به ارتفاع قلههای مرتفع دنیا بهزغم خانواده دخترها ابزاری برای حفظ آبروست، معتقد است شوهری که توان پرداخت مهریه را ندارد نباید به زندان بیفتد، مگر اینکه توانایی مالیاش برای پرداخت مهریه ثابت شود.
آیتالله مکارم شیرازی بر این باور است که مهریههای امروزی از سه بابت خلاف شرع هستند که به زندان افتادن مردان معسر (با بضاعت مالی اندک و ناتوان در پرداخت مهریه)، تمکین نکردن زنان از شوهر بعد از قسطبندی مهریه و اینکه مردان هنگام عقد ازدواج ته دلشان قصدی برای پرداخت مهریه ندارند، خلافهایی است که هنگام ازدواج در ایران رخ میدهد.
این مرجع تقلید میگوید: اگر ثابت شود کسی معسر است و گفتند باید ماهی یک سکه به زوج بدهد، ماه اول که این سکه پرداخت شد، زن باید تمکین کند در حالی که قانون چنین چیزی نگفته است.
همچنین گفته میشود در عقد قصد جدی شرط است، اما آیا جوانی که میگوید این میزان مهریه به طور مثال به سال تولد دختر را میدهم، قصد دارد این میزان مهریه را پرداخت کند؟ مشخص است که این جوان قصد جدی ندارد و همین که میگویند چه کسی مهریه را داده و چه کسی گرفته شاهدی برهمین مدعاست.
«این قانون خلاف شرع هم باید اصلاح شود چون همانگونه که در هنگام جاری شدن خطبه عقد داشتن قصد جدی لازم است، برای تعیین مبلغ مهریه هم این قصد جدی ضرورت دارد.»
آیتالله مکارم شیرازی در خلال گفتههایش از دو قوه مقننه و قضاییه نیز خواست تا این خلافهای شرعی را که به واسطه ازدواج در کشور اتفاق میافتد اصلاح کنند، چرا که به باور او این قوانین اصلاح نشده هستند که پیامدهای اجتماعی از این جنس را به بار میآورند. اما این اظهارات در حالی مطرح شده که مجلس فعلا برنامهای برای ورود به مساله مهریه ندارد.
غضنفرآبادی، عضو کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس شورای اسلامی در این باره به «جامجم» میگوید: در لایحه حمایت از خانواده مادهای در رابطه با مهریه وجود داشت که به تعیین مالیات برای مهریههایی که از سقفی معین بالاتر میروند، اشاره داشت، اما کارشناسان گفتند که چنین کاری درست نیست و تعیین مالیات برای مهریه مشکل شرعی و قانونی و تبعات اجتماعی به دنبال میآورد.
او اضافه میکند: البته هنوز هم بهترین اهرم فشار در بحث مهریه همان تعیین مالیات است، ولی باید توجه داشت هر رویهای که وضع میشود باید یک سری الزامات و ضمانتهای اجرایی داشته باشد، مثلا اگر قرار باشد برای مهریه سقف تعیین کنیم باید ساز و کارهای آن دقیقا مشخص باشد و ضمانت اجرایی هم داشته باشد، در غیر این صورت هیچ خاصیتی نخواهد داشت.
این عضو کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس که تلاش برای فرهنگسازی و تغییر نگرش جوانان و خانوادهها نسبت به ازدواج و مهریه را بهترین راه برای سر و سامان دادن به اوضاع کنونی میداند، در عین حال تاکید دارد که اگر در مورد مهریه بحثهای جدی و کارشناسی مطرح شود و نیاز به قانونگذاری داشته باشد مجلس آماده است تا نسبت به تصویب قوانین جدید و اصلاح قوانین قدیمی اقدام کند.
البته از آنجا که پیروی از قوانین در امور شخصی و خانوادگی معمولا به مذاق افراد در آستانه ازدواج خوش نمیآید، شاید بهتر باشد که مردها به عنوان پذیرندگان مهریههای عندالمطالبه بدانند که عقدنامههای ازدواج جزو اسنادی هستند که قابلیت اجرا دارند و هیچکدام از مفاد آن شوخی نیست.
ضرورت فرهنگسازی
در حال حاضر بسیاری از دختران گمان میکنند تعیین مهریه های سنگین نشانه کلاس بالا و مایه مباهات است، بنابراین لازم است این بینش اشتباه با فرهنگسازی از میان برود.
ضمن این که به گفته کارشناسان زندان افتادن مردی که استطاعت پرداخت مهریه سنگین را ندارد، نیز مشکلی را حل نمیکند و در این میان زن و شوهر هر دو خسارت میبینند وعمر و زندگی خود را در راهروهای دادگاه خانواده از دست میدهند.
بنابر این غیر از اصلاح قوانین به نظر میرسد برنامهریزان فرهنگی، نهادها و سازمانهای فرهنگساز، رسانهها و دیگر سازمانهای ذیربط باید برای تغییر فرهنگ مردم و همچنین گرایش آنها به تعیین مهریههای سنگین دست به کار شوند، چرا که تجربه ثابت کرده است زندگی بادوام و توام با خوشحالی هیچ ارتباطی با مهریههای آنچنانی ندارد. خوشبختی جای دیگر پنهان است که باید آن را پیدا کرد.
مریم خباز – گروه جامعه
جام جم آنلاین
http://www.jamejamonline.ir/newstext.aspx?newsnum=100858418554