یادداشت حقوقی/
"کفالت"هرکسی در دادگاه پذیرفتنی نیست/همه چیز در مورد شرایط " کفیل"
کفالت یک عقد مثل اجاره و بیع است که مقررات آن در قانون مدنی بیان شده است؛ اما این عقد ارتباط زیادی با رسیدگی به جرایم پیدا کرده است و در دادگاه های کیفری بسیار مورد استفاده قرار میگیرد.
به گزارش خبرنگار حقوقی قضایی باشگاه خبرنگاران، یکی از کسانی که نیاز به ضامن پیدا میکنند، متهمانی هستند که پرونده آنها در دادگاه کیفری بررسی میشود. مقامات قضایی برای اینکه بتوانند هر زمان که لازم بود به متهم دسترسی داشته باشند، قرار کفالت صادر میکنند و از متهم میخواهند که شخصی را به عنوان کفیل معرفی کند. گاهی در عرف عموم جامعه، به اشتباه به جای کفیل از لفظ ضامن را برای چنین شخصی به کار میبرند.
قرار قبولی کفالت
برای فهم این مطلب به ذکر مثالی میپردازیم: از آنجا که دادسرا قرار کفالت برای متهم پرونده صادر کرده است، «مرتضی» درخواست ضمانت از نوع کفالت را در تاریخ 7/9/91 به دادسرا تقدیم میکند و به این ترتیب قرارداد کفالتی با این شرایط منعقد میشود: «مرتضی … ساکن … در شعبه … دادگاه عمومی ناحیه … حاضر و با تسلیم برگ کفالت نامه و فیش حقوقی بنام خود به ارزش … ریال اظهار داشت حاضرم مریم …را با وجهالکفایه مبلغ … تا خاتمه رسیدگی و اجرای دادنامه کفالت نمایم که هر وقت متهم از طرف مراجع قضایی احضار کردند در موعد مقرر قانونی مشارالیه را معرفی و در غیر این صورت وجهالکفایه را به صندوق دولت پرداخت کنم.»مهمترین تکالیف کفیل و ضمانت اجرای چشم بستن بر این تکلیف در متن این قرارداد مشهود است.
ورود یک عقد به جریان رسیدگی کیفری
کفالت یک عقد مثل اجاره و بیع است که مقررات آن در قانون مدنی بیان شده است؛ اما این عقد ارتباط زیادی با رسیدگی به جرایم پیدا کرده است و در دادگاه های کیفری بسیار مورد استفاده قرار میگیرد. در عقد کفالت یک نفر در مقابل طرف دیگر، حضور شخص ثالثی را تعهد میکند. بنابراین سه نفر در جریان این عقد دخالت دارند. یک نفر شخصی است که تعهد میکند دیگری را حاضر کند که به او «کفیل» میگویند. «مکفول» شخصی ثالثی است که از او کفالت میشود و شخصی که تعهد به نفع او به وجود آمده تا شخص ثالثی را در نزد او حاضر کنند، «مکفول له» نام دارد.
در قرار کفالتی که صادر شده است، مرتضی به عنوان کفیل تعهد کرده است که مکفول یعنی مریم را هر زمان که مرجع قضایی تقاضا کند در دادگاه حاضر کند. کفالت یکی از قرارهای تامین کیفری است و کاربرد زیادی هم دارد. در عقد کفالت، علم کفیل به تعهدات کسی که از او کفالت میکند، شرط نیست بلکه همین که بداند از چه کسی کفالت میکند برای عقد کفالت کافی است. در مورد مکفول نیز اهلیت شرط نیست و میتوان از دیوانه نیز کفالت کرد. پس از صدور قرار کفالت و تفهیم مفاد آن به متهم، از دو حال خارج نیست یا متهم شخصی را به عنوان کفیل معرفی میکند و مقام قضایی با تشخیص اینکه کفیل دارای ملائت و اعتبار مالی به اندازه مبلغ کفالت است، قرار قبول کفالت را صادر میکند یا اینکه شخص معرفی شده فاقد اعتبار مالی است یا اصولا متهم شخصی را به عنوان کفیل معرفی نمیکند که در این دو حالت اخیر متهم به زندان اعزام خواهد شد.
مشخصات کفیل
کفالت هر کسی در دادگاهها پذیرفته نمیشود. اعتبار کفیل باید به تشخیص مقام قضایی صادرکننده قرار برسد و پرداخت مبلغ کفالت محل تردید نباشد. در پروندهای که مثال زده شد، مقام قضایی برای اطمینان از اعتبار کفیل فیش حقوقی او را تقاضا کرده است. بنابراین معمولا با کارت شناسایی و فیش حقوقی اشخاصی که کارمند یا مستخدم ادارههای دولتی و شرکتهای خصوصی هستند یا با پروانه کسب، سند مالکیت اتومبیل یا خانه، کارت بازرگانی و امثال آن اعتبار کفیل احراز میشود. حتی قاضی میتواند اعتبار کفیل را از طریق پاسگاه انتظامی و تحقیق از مطلعان به دست آورد.
مبلغ کفالت
تعیین مبلغ وجهالکفاله بستگی به شرایط پرونده دارد. در پرونده مطروحه که مربوط به آسیب بدنی غیرعمدی است قاضی با توجه به میزان مجازات قانونی عمل ارتکابی و خسارات وارده به شاکی و سایر علل و عوامل موثر مانند شخصیت متهم سابقه و وضعیت جسمی او و… در مورد میزان مبلغ ریالی وجهالکفاله تصمیم میگیرد. در هر صورت مبلغ ریالی قرار تامین کفالت از خسارتهایی که به مدعی خصوصی یا شاکی وارد شده است، کمتر نخواهد بود.
تکالیف کفیل
اگر برای کفالت از شخصی در دادگاه حاضر شدید، اطلاع داشته باشید که تکالیف سختی را پذیرفتهاید که اگر در انجام آن ناتوان باشید، پیامدهای مالی برای شما خواهد داشت. پس از صدور قرار قبولی توسط قاضی و امضای آن توسط کفیل و قاضی، با درخواست کفیل رونوشت این تفاهمنامه به کفیل داده میشود.
اگر متهم در مواقعی که حضورش نزد قاضی ضروری است، برای مثال بازپرس او را برای تفهیم مفاد گزارش پلیس یا تحقیقات محلی یا نظریه کارشناس یا مواجهه حضوری و… احضار کند باید به موقع حاضر شود. البته باید توجه داشت که ممکن است در جریان رسیدگی به پرونده، چه در دادسرا و چه در دادگاه، بارها متهم احضار شود و هر بار حضورش ضروری باشد، کفیل نمیتواند با استناد به اینکه متهم یک مرتبه نزد قاضی حاضر شده از خودش رفع مسئولیت کند. اگر کفیل در میانه راه از ادامه این تکلیف پشیمان شد، پرونده در هر مرحلهای که باشد، میتواند با معرفی و تحویل متهم از قاضی رسیدگیکننده به پرونده درخواست رفع مسئولیت کند؛ در غیر این صورت کفالت تا زمانی ادامه پیدا خواهد کرد که متهم از اتهام وارده تبرئه یا پرونده مختومه یا اینکه متهم محکوم و اجرای حکم محکومیت وی آغاز شود.
بنابراین موارد برائت کفیل به این شرح است:
معرفی به موقع کفیل: در زمان و مکان خاصی که قرار بوده مکفول را معرفی کند.
حضور به موقع مکفول: اگر مکفول شخصا حاضر شود کفیل نیز بری میشود.
برائت ذمه مکفول: اگر ذمه مکفول که موجب کفالت شده است به نحوی بری شود، کفیل نیز بری میشود.
انصراف مکفولله از تعهد کفیل: به هر دلیلی اگر مکفولله تعهد کفیل را نخواهد، کفیل بری میشود.
انتقال حق مکفولله: اگر دین و طلب مکفولله به دیگری منتقل شود؛ مثلا کسی دین مدیون را ضمانت کند و در نتیجه دین منتقل شود، جایی برای کفالت باقی نمیماند.
فوت مکفول: کفیل متعهد به حاضر کردن مکفول است و اگرمکفول بمیرد دیگر امکانی برای اجرای تعهد باقی نمیماند و چنانچه دین مکفولله بدون پرداخت بماند، کفیل مسئولیتی ندارد
زمان پرداخت وجه الکفاله
در صورت فرار متهم یا دسترسی نداشتن به او در مواردی که حضور متهم ضروری تشخیص داده شود، کفیل ملزم به پرداخت وجهالکفاله خواهد بود. با این توضیح که به کفیل اخطار میشود ظرف مدت 20 روز متهم را تسلیم کند. در صورت ابلاغ واقعی اخطاریه و عدم تسلیم، به دستور رئیس حوزه قضایی وجهالکفاله اخذ میشود. خواستن متهم از کفیل جز موردی که حضور او برای تحقیقات یا محاکمه یا اجرای حکم ضرورت دارد، ممنوع است. در صورت صدور دستور اخذ وجهالکفاله، کفیل میتواند مثل متهم و وثیقهگذار در مهلت مقرر به دادگاه تجدید نظر شکایت کند که این مهلت 10 روز از تاریخ ابلاغ دستور رییس حوزه قضایی است.
بنابراین،کفیل با کفالت از مکفول مسئولیتهای سنگینی را قبول میکند که انجام ندادن آن ممکن است به ضبط وجهالکفاله منتهی شود. البته باید این را هم گفت که اگر متهم با عذر موجه نزد قاضی حاضر نشود برای مثال همسر متهم فوت کرده یا در توقیف بوده یا اینکه به واسطه حوادث قهری نتوانسته نزد قاضی حاضر شود، کفیل مسئولیتی ندارد .
یادداشت از : مسعود پوستچی، وکیل پایه یک دادگستری
منبع:http://www.yjc.ir/