نویسنده : خسرو بهمن یار
جایگاه و موضوع آئین دادرسی کیفری:
ایجاد امنیت و آرامش در جامعه از طریق به کیفر رسانیدن بزهکاران یا اِعمال تدابیر تأمینی و تربیتی دربارۀ آنان، برعهدۀ قدرت عمومی که از آن به دولت تعبیر میشود نهاده شده است.
مجموع قواعد و مقرراتی که در طول رسیدگی کیفری، به معنای گستردۀ آن، باید رعایت گردد موضوع یکی از شاخههای علوم جنایی است که آئین دادرسی کیفری نامیده میشود.
تعریف آئین دادرسی کیفری:
«آئین دادرسی کیفری مجموعۀ اصول و مقرراتی است که برای کشف و تحقیق جرایم، تعقیب مجرمان، نحوه رسیدگی و صدور رآی و تجدید نظر و اجرای احکام و تعیین وظایف و اختیارات مقامات قضایی وضع شده است».(مفاد ماده ا قانون آئین دادرسی عمومی و انقلاب در امور کیفری)
اهداف آئین دادرسی کیفری:
1) حفظ و صیانت از مصالح جامعه: همه اندیشمندان و صاحبنظران برای تکامل جامعه مدنی چهار پایۀ امنیت، فرهنگ، بهداشت و عدالت را لازم دانستهاند. عدالت که عالیترین هدف زندگانی است، نیازمند ضوابط درست دادرسی میباشد. جرم، حقوقِ جامعه را تضییع میکند و ضوابطی که در آئین دادرسی مقرر شده است میتواند هدف یاد شده یعنی صیانت از جامعه را تأمین کند.
2) رعایت حقوق متهم و متضرر از جُرم: کسی که در معرض اتهام قرار میگیرد باید بتواند آزادانه از خود دفاع کند.همچنین برای متضرر از جرم هم باید شرایط رسیدن به حقوق از دست رفته باشد و آئین دادرسی کیفری رسالت تأمین حقوق هر دو دسته را به عهده دارد،
3) تفکیک اتهامات صحیح از تعقیبات سقیم و ناروا.
4) پیشگیری از اشتباهات قضایی.
رابطه آئین دادرسی کیفری با حقوق جزاء:
آئین دادرسی کیفری از جلمه حقوق شکلی و حقوق جزاء، از قبیل حقوق ماهوی است. بین این دو رابطۀ مستقیم وجود دارد و میتوان گفت که حقوق جزاء بدون آئین دادرسی کیفری قابل اِعمال و اجرا نیست و در حقیقت لازم و ملزوم یکدیگرند.
تفاوتهای آئین دادرسی مدنی با آئین دادرسی کیفری:
1) هدف اولی، حلو فصل دعاوی و اختلافات مدنی است؛ ولی، هدف دومی، حفظ جامعه و رعایت حقوق متهم و متضرر از جرم است؛
2) دعاوی مدنی با منافع خصوصی، انجام تعهدات و اختلافات مالی مربوط است؛ ولی، دومی با جان و مال و حیثیت افراد و امنیت جامعه ارتباط مستقیم دارد؛
3) در دعاوی مدنی فقط به دلائل و مدارک ابرازی توجه میشود و شخصیت و سوابق اصحاب دعوا مطرح نیست؛ ولی، در دومی، شخصیت متهم نیز همیشه مورد توجه قرار میگیرد.
تفاوتهای قانون آئین دادرسی کیفری با قانون آئین دادرسی مدنی:
1) از حیث گذشت نمودن و انصراف دادن از دعوا؛
2) از نظر اقامه دعوا؛
3) از نظر هزینه دادرسی
4) مرور زمان؛
5) اجرای احکام؛
6) دخالت ضابطین، مدیر دفتر و وکیل؛
7) صدور رأی غیابی؛
8) مهلت واخواهی؛
9) اعتراض دادستان و رئیس دادگستری.
منابع:
1- آخوندی، محمود؛ آئین دادرسی کیفری، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ چهارم، ج1، 1370، ص 36-23.
2- آشوری، محمد؛ آئین دادرسی کیفری، تهران، سمت، چاپ هشتم، ج1، 1383، صص 25-10.
3- زراعت، عباس؛ آئین دادرسی کیفری، تهران، فکرسازان، چاپ دوم، 1383، ج1، ص 40-36.
http://www.pajoohe.com/fa/index.php?Page=definition&UID=17730